Hoe keken mensen naar de sterrenhemel voor er mobiele telefoons waren?

Wat de apps op onze mobiele apparaten zo handig maakt voor het identificeren van objecten aan de sterrenhemel, is het feit dat een mobiele telefoon is uitgerust met sensors, en kan weten waar we staan, welke datum het is, hoe laat het is en in welke richting we de telefoon richten. Zo zie je in een handomdraai waar Venus of de Grote Beer zich bevinden.

Welke ster is dat?

Al die zaken waren er in 1940 nog niet. Wel waren er boeken. Maar hoe schrijf je een boek waarmee je de sterren kunt identificeren? Het boek ‘Welke ster is dat?’ van Walter Widmann had er het volgende op gevonden: In een tabel zocht je de datum en de tijd op. Daaruit kwam een kaartnummer, en dat leidde tot vier kaarten, voor elke windrichting eentje.

Inderdaad: het is mogelijk om voor een land als Nederland een samenhangende set kaarten te maken, die eeuwenlang met een datum-tijdtabel gebruikt kan worden. Dat hebben we te danken aan het feit dat de aarde om haar as draait, en de aarde om de zon.

Door de as-rotatie van de aarde en onze reis rond de zon, is de sterrenhemel dan wel steeds anders, maar wel voorspelbaar. Wie op 1 januari om 22.00 uur naar het zuiden kijkt, ziet bijvoorbeeld het sterrenbeeld Orion. Wie op 1 juli op hetzelfde tijdstip wederom naar het zuiden kijkt, ziet de sterrenbeelden Slangendrager of Hercules. En dat elk jaar weer, op precies dezelfde manier.

Eigenzinnige planeten

Nou ja, preciés hetzelfde: de planeten hebben hun eigen trajecten langs de sterrenhemel, die moeilijk in boeken te vangen zijn. Tenzij je elk jaar een nieuw boek uitbrengt, zoals de Sterrengids. Daarin staat voor elke maand een kaart, waarop je zowel positie van de sterren als die van de planeten kunt vinden.

Ook nu is dat nog een handig boekje, al was het maar omdat niet iedereen zin heeft om met een mobiel de tuin in te gaan om sterren te identificeren.