Met You Want It Darker neemt Leonard Cohen op gitzwarte wijze afscheid

Met zijn Blackstar opent David Bowie het jaar 2016 met een schok: slechts dagen na de release van het album overlijdt de Britse legende. Met de kennis van de ziekte en het nadere eind van zijn leven, blijken de teksten op die laatste plaat van profetische waarde.

Op 21 oktober 2016 brengt Leonard Cohen You Want It Darker uit. Ruim twee weken na de release van de plaat overlijdt de Canadese bard, en ook hij blijkt op zijn laatste werk te verwijzen naar zijn eigen sterfelijkheid. Het titelnummer, waar Cohen het album mee opent, begint met een koor uit de synagoge in Montreal die de zanger vaak bezoekt. Dat koor herhaalt het woord "hineni", Hebreeuws voor "hier ben ik". Cohen reageert: "I'm ready, my lord."

De onheilspellende sound, met een zichzelf voortdurend herhalend basloopje, combineert uitstekend met Cohens diepe stem. Het vormt de duistere introductie van een album waarop de Canadees muzikaal heen en weer slingert tussen de akoestische songs van zijn eerste doorbraak en zwaar orkestraal werk, en zich tekstueel tussen leven en dood beweegt.

Verwijzingen naar een naderend afscheid

Zo zitten de teksten op You Want It Darker vol verwijzingen naar het feit dat Cohen zich tijdens de opnames klaarmaakte om te sterven. De zanger lijdt aan leukemie, en is tijdens de opnames van het album al te zwak om naar de studio af te reizen. Daarom neemt hij de zangpartijen, die stem die met de jaren een steeds diepere bariton wordt, liggend in zijn huiskamer op. Daarbij wordt Cohen geassisteerd door zijn zoon Adam, die de plaat produceert.

De zang van Cohen komt vervolgens via e-mails bij zijn muzikale partners terecht. Ondanks zijn fysieke moeilijkheden is de songwriter positief over deze manier van werken: “Op een bepaalde manier zorgt mijn toestand voor minder afleidingen dan ik op andere momenten in mijn leven had”, vertelt Cohen in de New Yorker. "Daardoor kon ik met meer concentratie werken dan toen ik de taken had om geld te verdienen en om een echtgenoot en vader te zijn."

Met die concentratie maakt Cohen in zijn laatste maanden dus een album waarop hij zijn naderende afscheid niet uit de weg gaat. Sterker nog, zijn sterfelijkheid staat op de voorgrond in songs als Leaving the Table en Traveling Light.

Comeback tegen wil en dank

Voor Cohen is You Want It Darker de culminatie van een creatieve piek in de nadagen van zijn carrière. En die vindt in eerste instantie niet geheel vrijwillig plaats, maar noodgedwongen. In 2005 blijkt namelijk dat Cohens voormalige manager, Kelley Lynch, er met zijn geld vandoor is gegaan. Ze wordt veroordeeld, maar het blijkt voor de zanger onmogelijk om het geld terug te krijgen.

En zo komt het dat Cohen in 2008, op 74-jarige leeftijd, zijn pensioen afbreekt en het podium weer betreedt. Het is zijn eerste tournee in 15 jaar tijd. Tijdens een show in Londen vat Cohen zijn situatie op droogkomische wijze samen: "Het is lang geleden dat ik in Londen op het podium stond, een jaar of 14-15 geleden. Ik was zestig jaar oud, een kind met een waanzinnige droom."

Nieuw jasje

Cohens terugkeer op het podium wordt met juichrecensies en enthousiaste reacties van het publiek ontvangen. De songwriter duikt diep terug in zijn eigen oeuvre, en steekt klassieke songs als Suzanne, Bird on the Wire en Hallelujah in een nieuw jasje. Met zijn diepere stem en uitstekende begeleidingsband klinken de songs bij tijd en wijle compleet anders.

Die behandeling blijkt een wondermiddel om de songs op platen als I’m Your Man en Various Positions van hun wat gedateerde jaren 80-producties te ontdoen. Op het podium, met deze nieuwe begeleidingsband, komt de kracht van songs als Tower of Song en Everybody Knows ongeremd naar voren.

Ook de songwriter zelf is uiteindelijk blij met zijn noodgedwongen comeback. "Om financiële redenen moest ik weer op tournee, omwille van mijn familie en mezelf", vertelt hij aan The New York Times. "Dit was een fortuinlijke gebeurtenis, omdat ik weer in verbinding kwam te staan met levende muzikanten. Ik werkte jarenlang alleen thuis met keyboards en mijn eigen gitaar. Plotseling stond ik weer tussen muzikanten van vlees en bloed, voor publiek van vlees en bloed, en dat had een enorm effect. Ik denk dat het een deel van mijn hart opwarmde dat onderkoeld was geraakt."

De Canadees vindt zelfs zoveel inspiratie op tournee, dat hij ook weer de studio intrekt. In 2012 verschijnt Old Ideas, Cohens eerste album in acht jaar tijd. Die plaat is het startschot voor de productieve laatste studiojaren voor de zanger: twee jaar later verschijnt Popular Problems, gevolgd door You Want It Darker in 2016.

Het is die plaat waarmee Cohen zijn imponerende afscheid neemt. Ondanks zijn verslechterde gezondheid waren de opnames van You Want It Darker vooral een positieve aangelegenheid, vertelt zoon Adam. "Op momenten van vreugde verbeet hij de pijn, stond hij op en ging hij voor de speakers staan. Dan bleven we dat nummer opnieuw afspelen, alsof we tieners waren."

17 dagen na de release van You Want It Darker blaast Cohen op 82-jarige leeftijd zijn laatste adem uit. De Canadese songwriter doet dat in de wetenschap dat hij in de herfst van zijn carrière nog een onvergetelijke creatieve piek beleefde.

Leonard Cohen in de NPO Radio 2 Top 2000

You Want It Darker is een van de zeven noteringen van Leonard Cohen in de NPO Radio 2 Top 2000. In 2022 staat het nummer op plek 952 in de lijst.