Hoe ABBA het Songfestival als springplank gebruikte

Zweden heeft een bijzonder succesvolle historie wat het Eurovisie Songfestival betreft. De eerste inzending van het land, ‘Lilla Stjärna’ van Alice Babs uit 1958, bereikt al meteen de vierde plek en gedurende de jaren ’60 en ’70 wordt nog tienmaal de top 10 aangetikt. De eerste overwinning komt pas in 1974, wanneer ABBA meedoet aan de Europese liedjescompetitie met ‘Waterloo’; ironisch genoeg een liedje dat gaat over een afgang van epische proporties. Gedurende de Slag bij Waterloo, dat in 1815 in het zuiden van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ligt, valt definitief het doek voor de gevreesde veldheer Napoleon Bonaparte. Het levert het spreekwoord ‘je Waterloo vinden’ op, wat betekent dat je een beslissende nederlaag lijdt.

Countryhit

ABBA’s Benny en Björn zijn niet de eersten die een liedje schrijven over Napoleon. Al tijdens het leven van de Franse staatsman worden er liederen gezongen over hem, veelal op al bestaande melodieën. Op de Britse eilanden wordt bijvoorbeeld ‘Bonaparte’s Retreat’ gezongen na diens mislukte invasie van Keizerrijk Rusland in 1812. Dit melodietje wordt later opgenomen door countryartiesten als Pee Wee King, Glen Campbell en Willie Nelson. Een andere succesvolle countryzanger, Stonewall Jackson, heeft in 1959 een hit in de VS met een liedje dat ‘Waterloo’ heet en van dezelfde beeldspraak gebruikmaakt als de latere songfestivalhit van ABBA.

Boezemvriend

Komiek André van Duin bezingt in de carnavalskraker ‘Waar is De Steek Van De Keizer?’ uit 1982 de Slag bij Austerlitz. De carnavalshit is afkomstig uit de film De Boezemvriend, die zich juist afspeelt voorafgaand aan Napoleons invasie van Rusland, zeven jaar ná zijn overwinning bij Austerlitz. Ook De Deurzakkers hebben er begin 1983 een hitje mee. Anders dan Stonewall Jackson en Van Duin, die in hun liederen een verlies bezingen, nemen de heren en dames van ABBA de zinsnede “I feel like I win when I lose” uit hun songfestivallied heel letterlijk, want ze maken van iemand anders zijn verlies hun overwinning.

Masterplan

Het beroemde optreden van ABBA tijdens het Eurovisie Songfestival van 1974 in Brighton, waarbij dirigent Sven-Olof Walldoff zich als Napoleon verkleedt, wordt gezien als de internationale doorbraak van Benny, Björn, Agnetha en Anni-Frid, al is de winst op het liedjesfestijn beslist geen op zichzelf staand gegeven. Een deelname aan het Songfestival is een onderdeel van het grote masterplan van ABBA, als middel om Europese bekendheid van het kwartet in de hand te helpen. Wat vaak over het hoofd gezien wordt, is dat ABBA voorafgaand aan zijn songfestivalinzending al ruimschoots aan de weg aan het timmeren is en zeker in Scandinavië al behoorlijk populair is.

Softporno

Al sinds de jaren ’60 zijn de leden onderling succesvol in thuisland Zweden, soms als lid van andere formaties. In 1970 is de eerste opname van ABBA in wezen een feit, wanneer het duo Benny & Björn de single ‘Hej Gamle Man’ uitbrengt, vergezeld met achtergrondzang van hun partners Agnetha en Anni-Frid. Het eerste Engelstalige nummer van de vroegste incarnatie van ABBA is ‘She’s My Kind Of Girl’, dat in 1971 in de fameuze softpornofilm The Seduction Of Inga te horen is en een nummer 1-hit wordt in Japan. Een jaar later komt het platenlabel van naaktblad Playboy eraan te pas om het liedje ‘People Need Love’ in de VS te promoten, met zowaar enig succes.

Voorselectie

ABBA-manager Stig Anderson weet dat ABBA het internationaal kan gaan maken, al ontbreekt het platform nog. ‘Ring Ring’ lijkt in 1973 het perfecte liedje om een doorbraak te bewerkstelligen en ABBA stuurt het in voor het Melodifestivallen van dat jaar, de Zweedse voorselectie van het Eurovisie Songfestival. Daar strand het viertal op de derde plek. Het vrolijke nummer blijkt het Songfestival niet nodig te hebben, want ook zonder deelname wordt het een internationale hit (top 5 in Nederland). Een jaar later revancheert de groep, die zich vanaf dan ABBA noemt, zich op het Melodifestivalen met ‘Waterloo’, nadat eerst nog het nummer ‘Hasta Mañana’ wordt overwogen als inzending. Er is niks dat ze nog kan stoppen: het liedje is niet uit je hoofd te krijgen, de zang is fenomenaal en de outfits glitteren als een discobal. Het regent ‘douze points’ voor de Zweedse popsensatie.

Onderscheidend

Waarin ABBA zich onderscheidt van andere songfestivalwinnaars, is dat de groep niet al zijn hoop gevestigd heeft op de liedjescompetitie. Die internationale doorbraak zal er hoe dan ook komen en eigenlijk is die al gaande op het moment dat ‘Waterloo’ opgenomen wordt. Want net zoals Napoleon op het slagveld tekeerging, zo gaat ABBA los in de hitparades: nadat de ene slag gewonnen is, meteen door met de volgende. Zo stoomt ABBA na ‘Waterloo’ voort met ‘Honey, Honey’, ‘I Do, I Do, I Do, I Do, I Do’ en ‘S.O.S.’. Wanneer eind 1975 ‘Mamma Mia’ verschijnt, is er helemaal geen houden meer aan en scoort ABBA zeven jaar lang vrijwel aan de lopende band hits, met ‘Under Attack’ als zwanenzang. De groep is daarna weliswaar gestopt, maar heeft nooit zijn Waterloo gevonden. Immers, ABBA is nog altijd overal.

Luister naar de NPO Radio 2 Songfestival Top 50

De stembussen zijn gesloten! Luister op vrijdag 15 mei van 18:00 tot 22:00 uur naar de Songfestival Top 50 op NPO Radio 2.

Foto omslag: ANP