The Smiths vallen de monarchie aan op The Queen Is Dead

In 1977 openen The Sex Pistols in hun God Save the Queen al vol de aanval op het Engelse koningshuis, tot de schok van velen. Ondanks gesjoemel met hitlijsten en radioboycots weet de punkformatie een enorm publiek te vinden met hun vlammende statement tegen de gevestigde orde.

Her very Lowness

Negen jaar later zijn het The Smiths die wederom een vilein werkje richting de Britse vorst op de markt brengen. Zo fel als God Save the Queen wordt het niet, maar tekstschrijver Morrissey houdt zich op The Queen Is Dead ook niet bepaald in; zo fantaseert hij over “Her very Lowness with her head in a sling”.

“Het was nooit mijn bedoeling om de monarchie op een monsterlijke manier aan te vallen”, verklaart Morrissey tegenover NME. “Maar ik vond dat, naarmate de jaren vorderden, het geluk dat we voelden langzaam weg begon te glippen en werd vervangen door iets dat volledig grijs en deprimerend was. Op het hele idee van de monarchie en de koningin van Engeland wordt gehamerd, en het wordt veel te belangrijk gemaakt. Het lijkt allemaal een grap. Een vreselijke grap.”

Morrissey verklaart ook dat hij een soort vangnet in de tekst van The Queen Is Dead heeft gebouwd. Daarmee wijst hij op de dubbele betekenis van het woord queen, dat in het Engels ook gebruikt wordt om homoseksuele mannen te beschrijven. “Het vangnet in het nummer is dat ik zelf the old queen ben”, legt Morrissey uit.

De basis van Marr, Rourke en Joyce

Wat The Queen Is Dead nog eens extra krachtig maakt, is de vlammende begeleiding die de andere bandleden leveren. De muziek voor het nummer is het resultaat van een twintig minuten durende jam, ingeleid door gitarist Johnny Marr, die een energieke riff begint te spelen.

“Ik had het idee om een nummer te maken dat de agressie had van garagebands uit Detroit”, vertelt Marr in de NME. “Omdat ik zo’n groot fan van The Stooges ben. En het is ook beïnvloed door The Velvet Underground – het is The Smiths die The Stooges nadoen, die The Velvet Underground nadoen.”

De gitarist legt uit dat in 1985, wanneer The Smiths aan The Queen Is Dead werken, net de verzamelplaat VU is uitgekomen, die outtakes van The Velvet Underground bevat. Vooral het nummer I Can’t Stand It blijkt een inspiratie voor het gitaarwerk op het nummer van The Smiths.

Nadat Marr de basis legt, haken drummer Mike Joyce en bassist Andy Rourke in. Vooral de laatste levert memorabel werk af. “Mike, Johnny en ik waren aan het jammen op die zware riff, we speelden het zo’n twintig minuten lang en keken elkaar aan met de gedachte: we hebben iets”, vertelt Rourke, die vorige week op 59-jarige leeftijd overleed.

“Johnny gaf me er een goed gevoel over: hij zei dat het een van de beste baslijnen was die hij ooit gehoord had, dus ik was al helemaal in de wolken”, vervolgt Rourke. “En net toen je dacht dat het allemaal niet beter kon, komt Morrissey erbij met zijn tekst."

Albumklassieker

The Queen Is Dead is uiteindelijk de openingstrack van het gelijknamige derde album van The Smiths, dat uitgroeit tot het bekendste werk in hun oeuvre. Naast het titelnummer bevat de plaat ook klassiekers als There Is A Light That Never Goes Out, Bigmouth Strikes Again en I Know It’s Over.

In 1986 wordt The Queen Is Dead met gejuich ontvangen. Rolling Stone schrijft: “Als de koningin op Morrissey reageert met ‘we are not amused’, dan is ze de enige”. Maar in de loop der jaren is de status van het album alleen nog maar gegroeid. Zo wordt The Queen Is Dead door in 2013 door NME uitgeroepen tot de beste plaat aller tijden.

In 2022 staat het nummer ook weer even vol in de aandacht, op het moment dat de titel werkelijkheid wordt. Na de dood van de Britse koningin Elizabeth stijgen de streamingcijfers van The Queen Is Dead met 1687%.

The Smiths in de NPO Radio 2 Top 2000

In 2022 is There Is A Light That Never Goes Out het enige nummer van The Smiths in de NPO Radio 2 Top 2000. De track staat op plek 643 in de lijst.