Led Zeppelin maakte met geleende akkoorden het monumentale Stairway To Heaven
Je zou denken bij een songtitel als Stairway To Heaven dat de inspiratie wellicht ‘van bovenaf’ kwam, maar in het geval van Led Zeppelin zijn het vooral de gouden oortjes van Jimmy Page waardoor de hardrockband zoveel klassiekers op zijn conto heeft staan.
Terwijl het zuidoosten van Groot-Brittannië zich in december 1970 opmaakt voor een witte kerst, zoals die ooit door Bing Crosby werd bezongen, komen de bandleden van Led Zeppelin in een Londense studio samen voor de opnames van wat hun vierde album zal worden. Gitarist Jimmy Page heeft een melodie paraat die uit vervlogen tijden lijkt te komen. De serene, haast vrome klanken die uit zijn akoestische gitaar vloeien staan in schril contrast met het eerdere werk van Led Zeppelin. Terwijl Page de toonladder beklimt, droomt zanger Robert Plant er de woorden bij; Stairway To Heaven is een feit.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Geest uit de fles
Stairway To Heaven lijkt volledig uit het niets te ontstaan, al weten Led Zeppelin-kenners dat de band vaker leentjebuur speelt bij andere artiesten. Dit nummer is daarop geen uitzondering. De melodie lijkt namelijk verdacht veel op die van het instrumentale nummer Taurus, van het debuutalbum van progrockband Spirit. Dat kan op louter toeval berusten, ware het niet dat Led Zeppelin en Taurus eind jaren 60 samen in de VS op tournee zijn. De kans is aanzienlijk dat Jimmy Page tijdens een of meerdere van die concerten Taurus gehoord moet hebben. Sterker nog, Zeppelin speelt een ander nummer van Spirits debuutalbum ooit live. Dat is Fresh Garbage, geschreven door Jay Ferguson, dat in 2003 weer de basis vormt voor Feel Good Time van P!nk en William Orbit (met Beck als co-auteur).
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Eerder al de fout in
De akkoordenprogressie van Stairway To Heaven komt anderzijds sterk overeen met die van Babe I’m Gonna Leave You, dat Led Zeppelin in 1968 al opneemt. Dat lied wordt in 1959 geschreven door Anne Bredon en drie jaar later opgenomen door folkzangeres Joan Baez voor een live-elpee. Omdat de naam van Bredon op die elpee niet bij de credits staat vermeld, eigenen Page en Plant zich de compositie toe wanneer zij het met Led Zeppelin opnemen — en dus ook de daaruit voortvloeiende royalties. Dit wordt in 1990 pas gecorrigeerd, nadat Page en Plant erop gewezen worden dat de auteur van het lied wel degelijk bekend is en zelfs nog in leven is.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Plagiaat of niet?
Je zou denken dat Page en Plant dan ook wel erkentelijk zijn naar de erven van Randy Wolfe, de componist van Taurus, nadat hij in 1997 verdrinkt terwijl hij het leven van zijn zoon redt. In 2014 worden Page en Plant voor de rechter gedaagd en ze winnen de zaak. Ook in hoger beroep in 2020 stelt de rechter Page en Plant in het gelijk; volgens de aanklager omdat hij niet in staat wordt gesteld beide muziekwerken te laten horen aan de jury — toch het belangrijkste bewijsstuk. Juridisch gezien is Stairway To Heaven dus geen kopie en dan mag je niet van plagiaat spreken. Zelfs niet terwijl Jimmy Page in de rechtbank bekent de debuutelpee van Spirit in zijn bezit te hebben!
Terug naar 1959
In het geval van Stairway To Heaven is het wellicht maar goed dat Page en Plant het voordeel van de twijfel krijgen, want hoewel de melodie inderdaad sterk overeenkomt met die van Taurus, is het akkoordenschema niet bepaald origineel te noemen. Die van de George Harrison-compositie While My Guitar Gently Weeps uit 1968 is nagenoeg identiek. Nog een opvallende gelijkenis met Stairway To Heaven vinden we in het intro van onderstaande opname van de evergreen Cry Me A River, in 1959 gespeeld op akoestische gitaar door Davy Graham. Toeval of niet, maar dat is dus in hetzelfde jaar dat Anne Bredon Babe I’m Gonna Leave You schrijft, dat later door Led Zeppelin opgenomen wordt. Cry Me A River wordt in 1953 al geschreven door Arthur Hamilton.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Case closed?
Hangt dat melodietje van wat Stairway To Heaven zou worden dan gewoon in de lucht, medio jaren 50, of kunnen we het terugvoeren naar een nog oudere bron? Het gevoel dat je bekruipt bij het beluisteren van Stairway To Heaven, alsof het lied je vanuit een ver verleden begroet, is niet ongegrond. Mede vanwege de blokfluit die door John Paul Jones bespeeld wordt, doet het aan als een hoflied uit de Renaissance. En wat blijkt? Die kenmerkende melodie wordt gedurende de 17e eeuw al voor het eerst opgetekend door barokcomponist Giovanni Battista Granata. In het beginstuk van Sonata Di Chittarra, E Violino, Con Il Suo Basso Continuo horen we, zij het heel kort, een melodie die onmiskenbaar veel lijkt op Stairway To Heaven. Eeuwenoud dus!
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Op een onbewoond eiland
Waar Page en Plant de mosterd ook vandaan hebben wat Stairway To Heaven betreft, ze zijn niet te beroerd om anderen voor het gerecht te dagen wanneer zij zich vergrijpen aan dezelfde, schijnbaar eeuwenoude melodie. Wanneer de uit San Francisco afkomstige band Little Roger & The Goosebumps in 1978 een plaatje uitbrengt waarop de tekst van de tv-serie Gilligan’s Island wordt gezongen over de melodie van Stairway To Heaven, dreigt het management van Led Zeppelin met een rechtszaak als niet alle exemplaren direct worden vernietigd — wat ook gebeurt.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
... Dat terwijl Eric Clapton er wel mee wegkomt als hij Stairway To Heaven als basis gebruikt voor Let It Grow, op zijn album 461 Ocean Boulevard. Hij is dan ook bevriend met Page.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.