Hoe Soundgarden met Superunknown de 90’s een nieuwe mijlpaal schonk

Ruim een maand eerder is een andere grote grungeband, Nirvana, in Seattle bezig aan wat de allerlaatste studiosessie van de band zal zijn. Kurt Cobain barst van de rugpijn en heeft er eigenlijk helemaal geen zin in, maar weet zichzelf uiteindelijk nog te bemoeien met het mixen van You Know You’re Right, het enige nummer dat tijdens die drie opnamedagen op de tape is beland. Nirvana heeft Adam Kasper ingevlogen om de songproductie op zich te nemen. Kasper had net een klus als assistent-technicus bij de opnames van de nieuwe plaat van Soundgarden achter de rug. Hij heeft een proefdruk van Superunknown meegenomen naar Nirvana.

Nirvana-drummer Dave Grohl is hem daar nog altijd dankbaar voor. “Hij draaide Black Hole Sun. Het eerste wat ik dacht, was: holy shit. Dit wordt iets gigantisch. Het was de perfecte mix tussen The Beatles en Black Sabbath. Dat streefden we altijd na met Nirvana, maar Soundgarden flikte het op dat album.”

Tijd voor succes

Begin 1994 domineert de grungewereld de muziekindustrie. Nirvana behaalt grote successen met In Utero en is bezig aan een wereldtournee, die uiteindelijk door de dood van Kurt Cobain wordt afgeblazen. Pearl Jam is te zien bij Rolling Stone, MTV en Saturday Night Live. Alice in Chains maakt zich op voor een grote stadiontour met Metallica, maar door de heroïneverslaving van zanger Layne Staley moet de band afzeggen.

Hoog tijd voor Soundgarden om zich eindelijk bij de successen van collega-grungebands te voegen. Pas bij album 3 van de band, Badmotorfinger uit 1991, lukte het zanger Chris Cornell en zijn bandgenoten om een beetje naamsbekendheid op te doen, met een Grammynominatie en tournee met Guns N’ Roses als hoogtepunt. Maar echt vergelijkbaar met de megasuccessen die Nirvana (Nevermind) en Pearl Jam (Ten) in die tijd hadden, was het niet. En van touren met Guns N’ Roses werd Chris Cornell ook niet echt vrolijk. “Het was niet heel leuk om dagelijks 35 minuten voor 40.000 mensen te staan en nummers te spelen die zij niet kennen - en waar ze ook helemaal niks om geven.”

Aparte stemmingen

Eind 1992 begint Soundgarden aan de nieuwe plaat. De band strikt Michael Beinhorn als producer, die voorheen al heeft gewerkt met de Red Hot Chili Peppers en Soul Asylum. In de zomer van ‘93 vinden de opnames van Superunknown plaats en er wordt flink geëxperimenteerd. Voor een extra intense sound zoekt Beinhorn het qua productie bij elektronische muziek als die van Aphex Twin en de Nederlandse gabber. En in tegenstelling tot andere grote grungebands grijpt Soundgarden regelmatig naar aparte gitaarstemmingen en maatsoorten. Zo is Spoonman in een 7/4-maat (tel maar: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 in plaats van 1, 2, 3, 4) en staat de gitaar van Kim Thayil op bijna iedere song anders gestemd, resulterend in bijvoorbeeld extra lage toonsoorten.

Oké, genoeg generd. Op 8 maart 1994 ligt Superunknown eindelijk in de winkels, voorzien dus van de zegeningen van Dave Grohl. De plaat bereikt direct de eerste plaats in de Amerikaanse Album Top 200. De ene positieve recensie volgt na de andere en het album staat hoog in de jaarlijstjes van bijvoorbeeld Rolling Stone en Spin. Dé paradepaardjes voor Soundgarden zijn hitsingles Spoonman en natuurlijk Black Hole Sun. In Nederland levert dat ook bescheiden successen op: Black Hole Sun staat zes weken in de Top 40 en wordt een regelrechte klassieker. Maar hoe zit het met de rest van het album?

Kant A

1. Let Me Drown
2. My Wave
3. Fell On Black Days
4. Mailman

De plaat opent met Let Me Drown, waarin Chris Cornell zingt dat je maar beter kunt terugkruipen in de baarmoeder om daar te sterven. De toon is dus duidelijk gezet. Nummer 2, My Wave, kwam voort uit een jamsessie aan het eind van de opnamesessies en gaat aldus Cornell over niks te maken willen hebben met de normale dingen in het leven. Wie denkt een beetje van de Beatles terug te horen, heeft gelijk: de drumpartijen van Matt Cameron op My Wave zijn erg geïnspireerd op het werk van Ringo Starr op Abbey Road. Fell On Black Days werd een klein hitje en staat bij liefhebbers te boek als een van de beste Soundgarden-nummers. Het gaat over een plotselinge terugslag in het leven. Cornell: "Iedereen heeft dat weleens: alles gaat lekker in het leven en plots realiseer je je dat je eigenlijk helemaal niet blij bent. Dan is alles in je leven fucked." Over Mailman kunnen we kort blijven: "Deze gaat over het afmaken van je baas."

Kant B

1. Superunknown
2. Head Down
3. Black Hole Sun

De titeltrack van de plaat opent de B-zijde van de dubbelaar. Superunknown is eigenlijk een misverstand: Chris Cornell las de titel van film Superclown verkeerd. Misschien maar beter ook, want Superclown is nou niet zo sexy als titel voor een Soundgarden-album. Head Down heeft andermaal een sterke Beatles-invloed, met flink wat psychedelische rock erin verwerkt. Het is geschreven door bassist Ben Shepherd en gaat over de maatschappij die alsmaar vrolijkheid en optimisme verlangt. Misschien dat de wereld van Black Hole Sun beter past: in deze "surreële droomwereld" smeekt Cornell de gitzwarte zon zijn tranen te verdampen. Producer Michael Beinhorn wist gelijk dat hij met iets bijzonders te maken had: "Ik krijg nog steeds kippenvel als ik terugdenk aan het moment dat ze voor het eerst dit nummer speelden", zei de Amerikaan in 2017 in een podcast. Black Hole Sun is nog altijd het enige Soundgarden-nummer in de NPO Radio 2 Top 2000.

Kant C

1. Spoonman
2. Limo Wreck
3. The Day I Tried To Live
4. Kickstand

Nieuw vinyl tegen de naald en je hoort Spoonman, het enige nummer op Superunknown waarvoor iemand credits heeft gekregen voor het bespelen van een paar lepels. De song is dan ook gebaseerd op Artis the Spoonman, een straatartiest die al decennia op de markt in Seattle muziek maakt met bestek. Hij stond later in het voorprogramma van Soundgarden en werkte samen met Aerosmith en Phish. Limo Wreck drijft de spot met het decadente leven van de elite: "Van die mensen in geblindeerde limo's - ze lijken allemaal het idee te hebben dat ze niet vatbaar zijn voor sterfelijkheid." Die sterfelijkheid is een belangrijk thema op The Day I Tried To Live, hoewel mensen er volgens Cornell niet te zwaar aan moeten tillen. "Dit nummer gaat over proberen een zo normaal mogelijk leven te leiden. Ik leef soms erg afgezonderd en zie mensen langere tijd niet. Wat dat betreft is het een hoopvol nummer." Kickstand tot slot, je zou 'm met 1'35'' in lengte zo over het hoofd zien - desalniettemin een waardige rock-'n-roll-afsluiter van deze lp-kant.

Kant D

1. Fresh Tendrils
2. 4th of July
3. Half
4. Like Suicide

Vijftien nummers op een album, dat worden onmogelijk allemaal onvergetelijke hits. Van Fresh Tendrils was Chris Cornell bijvoorbeeld alweer vergeten dat hij het geschreven had. "Wist ik veel dat dat op die plaat stond", zei hij in 2014 tegen Rolling Stone, toen hij de plaat tijdens een concert in z'n volledigheid zou gaan spelen. 4th of July kan hij bijna niet vergeten zijn, want de song was een vaste waarde op de setlists na de reïncarnatie van Soundgarden in 2010. Het gaat over lsd-gebruik en wijkt qua muziek erg af van de rest van de plaat: veel zwaarder en heftiger dan de andere songs. Half is kort en klinkt ook weer totaal anders, want niet Chris Cornell maar bassist Ben Shepherd zingt op deze track en de Oosterse invloeden druipen ervan af.

En maak je dan maar op voor de apotheose van Superunknown, want Like Suicide is niet niks, zeker niet in de context van de dood van Chris Cornell. De aanleiding tot het schrijven van de song is droevig: Cornell werd tijdens een opnamesessie opgeschrikt door een roodborstje dat tegen zijn raam vloog. Hij besloot het vogeltje uit zijn lijden te verlossen door het af te maken met een baksteen. "Het klinkt als een metafoor, maar dat is het dus niet. Ik besloot dit verhaal te gebruiken voor de tekst van dit nummer." Wrang is het natuurlijk wel: Cornell verloste zichzelf in 2017 uit de lijdensweg van zijn depressie. Hij werd 52.