Hoe jazz en rock nauwer samen kwamen dan ooit verwacht

Het begon weliswaar al in de 60's, maar jazzfusion (of is het jazzrock?) kreeg pas echt voet aan de grond in de jaren '70. Hoewel je er misschien niet eens van hebt gehoord, blijkt het toch een belangrijk en vooraanstaand genre te zijn in de muziekgeschiedenis. Zelfs tegenwoordig nog horen we 'fusion' terugkomen in de huidige muziek.

Das mooi, maar wat is het dan precies?

Jazzfusion is, zoals de naam natuurlijk al doet vermoeden, een fusie van meerdere stijlen. De muzikale elementen van jazz en rock worden samengevoegd et voila, het nieuwe genre jazzfusion is geboren. Dan zal je denken: 'hoe zit die samenstelling dan precies in elkaar?'. Nou dat zit zo. Het genre kent de hoog ontwikkelde en verfijnde stijl en de complexiteit van de jazz. Natuurlijk maken de briljante improvisaties en het feilloos samenspelen van muzikanten daar ook onderdeel van uit. Van de rockmuziek pakt het dan weer de kracht en ritmische elementen, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van elektronische instrumenten als een elektrische gitaar en synthesizers. In dat opzicht zou het ritme van een nummer uit de jazzfusion ook een stuk simplistischer in elkaar kunnen zitten.

Wie verzint zoiets?!

Nu moet je je voorstellen dat jazz en rock een beetje is zoals Ajax en Feyenoord in het voetbal. Het zijn twee tegenhangers die in geen opzicht dezelfde visie delen en ook nog eens een hele andere mentaliteit hanteren. Toch blijkt (op de meest recente resultaten na dan) dat het samenvoegen van bepaalde spelers in één team (het Nederlands elftal) een prima resultaat oplevert. In het geval van jazzfusion zijn beide genres vertegenwoordigd en bundelt het juist haar krachten. Oorspronkelijk zijn het de jazzmuzikanten die willen meedelen in het opkomende succes van rockmuziek.

Opschudding in beide kampen

In zekere zin werkt deze samenvoeging van stijlen wel. Veel rockaanhangers die in eerste instantie niet zo weg zijn van de traditionele jazz (zoals hardbop), steunen de jazzfusionartiesten toch wel. De albums vliegen als warme broodjes over de toonbank en ook concerten worden veelvuldig bezocht. Als je kijkt naar de verdeling, zijn er meer rockfans dan jazzfans die het gefuseerde genre een warm hart toedragen. De echte jazzliefhebbers en -muzikanten zijn namelijk van mening dat fusion geen echte jazz is. Maar als je zonder vooroordeel gaat luisteren en niet in het hokje denkt hoe jazz 'hoort te zijn', is het artistieker en emotioneler dan je denkt.

Laat maar eens horen dan

Wanneer we het over jazzfusion hebben, hebben we het zonder twijfel over Miles Davis, die natuurlijk gretig gebruik maakt van elke kans om zijn stijl te ontwikkelen en zich te wagen aan experimentele projecten. Hij is zo'n beetje degene die het genre draagt en veel indruk achterlaat met zijn album Bitches Brew, misschien wel het belangrijkste album uit de stroming. Andere artiesten en groepen als Weather Report, Chick Corea en The Yellowjackets spelen veel samen met Miles Davis en volgen dan ook logischerwijs zijn stijl. Herbie Hancock doet dat in eerste instantie ook, maar stapt dan over op de jazzfunk, een stijl die hij zelf ontwikkelt. Hij is één van de eerste jazzmuzikanten die gebruik maakt van synthesizers.

Van rock naar jazz

Andersom komt het ook voor. Er is een aantal rockartiesten dat op deze manier een uitstapje maakt naar de jazz. Rockartiesten noemen hun genre dan liever niet jazzfusion, maar jazzrock. Zij experimenteren met het incorporeren van elementen uit de jazz in hun muziek. Dat begint een beetje populair te worden tijdens de hippieperiode. Belangrijke voorbeelden zijn Cream, Joni Mitchell, Santana, Frank Zappa en Van Morrison.

Het leven na jazzfusion

Jazzfusion is voornamelijk in de jaren '70 hip en happening, maar verdwijnt daarna niet geheel. Wat echter de overhand neemt, is smooth jazz. Vooral in de jaren '80 is de populariteit van smooth jazz ongekend hoog. Het is een toegankelijkere, commerciëlere vorm van fusion. Wanneer de grootste platenmaatschappijen zich voornamelijk op massaproductie en winstmaximalisatie gaan richten, is smooth jazz een manier om op deze economische trends, maar ook sociale bewegingen (als de Vietnamoorlog) te reageren en toch ook een groot deel van de populatie te bereiken. Bijvoorbeeld saxofonisten David Sanborn en Grover Washington Jr., gitarist George Benson en toetsenist Dave Grusin dragen het voortouw van smooth jazz. Ter vergelijking van de twee genres staat hier het fusionnummer 'Birdland' van Weather Report tegenover de smooth jazz van Spyro Gyra's 'Morning Dance'. Of 'Chameleon' van Herbie Hancock tegenover 'Change Of Heart' van David Sanborn.

Dit is een artikel in ons dossier 70's. Voor meer over dit thema klik je hier.