Eminem kruipt in de huid van doorgedraaide fan in Stan

Rond de eeuwwisseling breekt Eminem door als shock-rapper. In My Name Is vraagt hij zich af welke Spice Girl hij wil bezwangeren, en een jaar later trekt hij in The Real Slim Shady van leer tegen celebrities als Will Smith en Christina Aguilera. Maar in 2000 verrast de rapper vriend en vijand met Stan, de aangrijpende track over een fictieve fan die zich verliest in zijn obsessie.

In de eerste drie coupletten van de track rapt Eminem vanuit het perspectief van Stan (naar verluidt een combinatie van de woorden ‘stalker’ en ‘fan’), die brieven naar de rapper schrijft. In eerste instantie klinkt hij vriendelijk, maar per couplet wordt Stans toon grimmiger. Uiteindelijk sluit hij zijn zwangere vriendin op in de kofferbak van zijn auto en rijdt hij van een brug af.

Het laatste couplet rapt Eminem als zichzelf, in een brief die hij terugstuurt naar Stan. Pas in de laatste regel legt hij de link tussen de brieven van zijn fan en het verhaal van de man die met zijn vriendin in de kofferbak het water inreed.

Sample van Dido

Naast de coupletten waarin Eminem rapt, bestaat Stan uit samples uit Thank You van Dido. Producent Mark Howard James hoort het nummer, dat in eerste instantie op de soundtrack van de film Sliding Doors uit 1998 staat en een bescheiden hit is, en voegt het sample toe aan de track. Eminem is meteen enthousiast en maakt het nummer af.

Voor Dido komt haar rol in Stan als een enorme verrassing. Tijdens de opnames is de zangeres nog niet op de hoogte, ze hoort het nummer pas wanneer ze een demo opgestuurd krijgt. Ook Dido is enthousiast over de track, en geeft meteen toestemming om haar zangpartij te gebruiken.

Haar bijdrage aan Stan betekent een enorme boost in de bekendheid van Dido. No Angel, het debuutalbum van de zangeres, gaat in de eerste anderhalf jaar zo’n 200.000 keer over de toonbank. Na de release van Stan stijgt dat aantal naar maar liefst vijftien miljoen exemplaren. In Groot-Brittannië is No Angel het op één na best verkochte album van het decennium, na Back to Bedlam van James Blunt.

Uiteindelijk is Dido niet alleen in het nummer te horen, maar speelt ze ook de vriendin van Stan in de videoclip. Hoewel Eminem te horen is als Stan, wordt hij in de video gespeeld door acteur Devon Sawa, bekend van Final Destination en Casper.

Vriendschap met Elton John

Rond de release van Stan zijn er al de nodige relletjes rond Eminem geweest. Critici geven aan dat de teksten van de rapper misogyn en homofoob zouden zijn. Bij de Grammys van 2001 neemt een ster het voor hem op: Elton John. De legendarische zanger neemt de zangpartijen van Dido voor zijn rekening in een liveversie, die eindigt met Eminem en John die hand in hand op het podium staan.

Het optreden vormt de start van een jarenlange vriendschap tussen de rapper en de zanger. "We zijn sindsdien enorm goede vrienden", vertelt John bij Graham Norton. "Hij is een fantastische man, ik ben gek op hem."

Lovend ontvangen

In de ruim twintig jaar sinds de release is Stan uitgegroeid tot een van de meest populaire tracks uit het oeuvre van Eminem. Ten tijde van het uitkomen zijn de recensies al uiterst positief: Entertainment Weekly noemt Stan “misschien wel het meest aangrijpende nummer over de verering van een ster aller tijden”.

In 2017 wordt de impact van het nummer nog eens extra duidelijk, wanneer het woord ‘stan’ toegevoegd wordt aan het woordenboek van Merriam-Webster. De letterlijke betekenis is: “Een extreem of buitensporig enthousiaste en toegewijde fan.”

Versie van Arjen Lubach en Janine Abbring

Ook hier doet Stan het uitstekend: het nummer bereikt de tweede plek in de Top 40. Daarnaast verschijnt er een Nederlandstalige parodie van de track, van de hand van Arjen Lubach en Janine Abbring. In Jelle is niet Eminem, maar De Kast-frontman Syb van der Ploeg het slachtoffer van de obsessie van de hoofdpersoon.

Lubach en Abbring brengen het nummer uit onder de artiestennaam Slimme Schemer (een verwijzing naar Slim Shady) en Tido. In eerste instantie is Van der Ploeg niet te spreken over het parodienummer, de zanger spant zelfs een kort geding aan om de release van het nummer tegen te houden. De rechtbank oordeelt echter dat het nummer gewoon uitgebracht mag worden.

Inmiddels heeft Van der Ploeg het nummer omarmd. Wanneer De Kast in 2019 zijn 30-jarig jubileum viert met een optreden in AFAS Live, komen Lubach en Abbring het podium op om Jelle met de band te spelen.

Eminem in de NPO Radio 2 Top 2000

Eminem is in 2021 acht keer terug te vinden in de NPO Radio 2 Top 2000. Stan staat op plek 376 in de lijst, de hoogste notering voor de rapper is voor Lose Yourself op 76.