De BBC moest niets hebben van Relax van Frankie Goes to Hollywood

“Ik had een visie van iets dat punk en disco met elkaar vermengde”, vertelt Holly Johnson in 2021 aan The Guardian. De zanger van Frankie Goes to Hollywood zag in de vroege jaren 80 hoe punk in de jaren daarvoor voor een aardverschuiving had gezorgd. Om met zijn band een soortgelijke impact te hebben, neemt hij zich voor om flink provocatief te zijn.

Ruwe versie

En dat lukt Frankie Goes to Hollywood uiteindelijk in 1984 met debuutsingle Relax, al legt Johnson de basis voor het nummer al lang daarvoor. Terwijl de zanger in de winter van 1982 op weg is naar een oefensessie in thuisstad Liverpool, komt de hoofdregel – relax, don’t do it – bij hem op.

Samen met bassist Mark O’Toole en drummer Peter Gill maakt Johnson een eerste versie van Relax, die nog compleet anders klinkt dan de uiteindelijke single. Frankie Goes to Hollywood weet 600 pond los te peuteren bij platenlabel Arista om demo’s van Relax en Two Tribes (dat later ook een grote hit wordt) op te nemen, waar verder weinig mee gebeurt.

“We namen ook een erg amateuristische videoclip op”, vertelt Johnson in 1999 aan Q Magazine, “met vastgeketende meisjes in pikante leren outfits, vergelijkbaar met hoe wij er op het podium uitzagen.” De band stuurt de video naar allerlei labels, die hem allemaal te heftig vinden.

Het Britse tv-programma The Tube, gepresenteerd door Jools Holland, was echter wél geïnteresseerd in de clip van Relax. De makers reizen af naar Liverpool, waar ze een professioneel ogende versie van de video opnemen. De clip wordt in 1983 uitgezonden in het programma.

Trevor Horn haakt aan

Een van de kijkers van The Tube is sterproducer Trevor Horn. De Brit was als muzikant actief bij The Buggles, met wie hij de hit Video Killed the Radio Star scoorde, en als lid van Yes, maar besluit zich in de jaren 80 volledig op het produceren te richten. Hij heeft zojuist met zijn vrouw Jill het ZTT-platenlabel opgericht, en is nog op zoek naar een eerste act om te tekenen.

“Die band ziet er interessant uit, waarom vraag je ze niet voor je label?”, zegt Yes-bassist Chris Squire na de uitzending van The Tube tegen Horn. Die is inderdaad geïnteresseerd, al is hij nog niet volledig overtuigd van Relax. Maar wanneer de producer de band een paar maanden later weer een versie van het nummer hoort spelen, dit keer op de BBC, besluit hij ze toch te benaderen.

“We waren compleet weggeblazen door zijn uitnodiging”, herinnert Johnson zich, “want hij was op dat moment de meest technologisch geavanceerde producer in Groot-Brittannië.” Frankie Goes to Hollywood is dan al enkele jaren actief, maar de leden hebben nog steeds een uitkering nodig om rond te komen.

Beats en samples

Horn is erop gebrand om van Relax, dat de eerste ZTT-single moet worden, een enorm succes te maken. De perfectionistische producer wil het nummer dan ook flink omgooien ten opzichte van de ruwe eerste demo. Hij gebruikt een Fairlight, op dat moment de enige samplecomputer, om de baspartij van Relax te koppelen aan een geprogrammeerde drumbeat.

“Toen kwam Trevor erachter dat het de band niet lukte om mee te spelen met zijn geprogrammeerde samples”, vervolgt Johnson. En dus besluit de producer om een andere band uit te nodigen: The Blockheads. Die begeleidingsband van zanger Ian Dury werd eind jaren 70 bekend met tracks als Hit Me with Your Rhythm Stick en Sex & Drugs & Rock & Roll.

De opnamesessies met The Blockheads leiden tot een derde versie van Relax. Horn is echter nog niet volledig tevreden met het resultaat, al besluit hij wel om de baspartij van Norman Watt-Roy te behouden. Het ontbrekende puzzelstuk komt uiteindelijk van sound engineer Steve Lipson.

“Ik kwam op een woensdag binnen en hoorde iemand in de studio precies de gitaarpartij spelen die we nodig hadden”, vertelt Horn. “Ik dacht dat het Frankie-gitarist Nasher was, maar de bandleden zaten allemaal in Liverpool. Het bleek de engineer Steve Lipson te zijn. Hij had de bedoeling van Nashers gitaarspel begrepen en het getransformeerd.”

In de uren daarna neemt Horn, in afwezigheid van Frankie Goes to Hollywood, met sessiemuzikanten een nieuwe versie van Relax op. Om elf uur ’s avonds komt frontman Johnson binnen met voormalig journalist Paul Morley, die actief is als publicist voor de band. Wanneer de producer vertelt dat er weer een compleet nieuwe versie van het nummer is, reageert de zanger: “Oh God, niet nog eens.”

“We hadden al drie maanden in de studio in Londen doorgebracht”, legt Johnson uit, “waar we twee complete versies opnamen en weggooiden. Het kostte dertigduizend pond, terwijl ik nog iedere week naar Liverpool ging om mijn uitkering in ontvangst te nemen.”

Johnsons twijfels worden echter weggenomen wanneer hij de nieuwe versie van Relax hoort. “Holly rende naar de studio om te luisteren”, vertelt Horn, “en toen hij het hoorde, begonnen hij en Paul meteen te dansen. En de rest ook, we stonden allemaal te dansen in de studio.” Diezelfde nacht neemt Johnson zijn zangpartij op, en daarmee is hij het enige Frankie Goes to Hollywood-bandlid dat op de single te horen is. Horn: “Toen hij om vier uur aan het zingen was, was hij één bonk energie, als een dobermann met een konijn tussen zijn tanden.”

Controverse bij de BBC

Wanneer de single in het najaar van 1983 eindelijk uitkomt, besluit ZTT om de release stevig aan te pakken. In oktober 1983 plaatst het label een advertentie in de NME, met een foto van achtergrondzanger Paul Rutherford met een matrozenmuts op. De tekst in de advertentie luidt: “All the nice boys love sea men.” Daarnaast staat er “Frankie Goes to Hollywood are coming… making Duran Duran lick the shit off their shoes.”

Ook de videoclip van Relax is uitgesproken seksueel. Daarin is de band in een homoclub met SM-thema te zien. De leden spelen het nummer terwijl mannen in leren outfits om ze heen dansen. De clip wordt geweigerd door zowel MTV als de BBC.

De publiciteitscampagne rond Relax begint langzaam maar zeker te werken. Na de release in het najaar komt het nummer in november 1983 de Britse hitlijsten binnen op plek 77, waarna het nummer langzaam omhoogkruipt. De track staat op 35 wanneer Frankie Goes to Hollywood op 5 januari 1984 optreedt in de Engelse versie van Top of the Pops.

Het optreden is een hit: een week later is Relax gestegen naar de zesde plek in de hitlijsten. Maar dan maakt BBC-dj Mike Read op 11 januari 1984 bekend dat hij het nummer weigert te draaien in zijn programma. Twee dagen later volgt een officieel statement waarop de gehele BBC het nummer in de ban doet, vanwege het controversiële imago van de groep en de seksueel geladen songtekst van Relax.

Want hoewel de bandleden in eerste instantie volhouden dat Relax bedoeld is als “motiverende song”, is het redelijk duidelijk waar het nummer echt over gaat. Zeker de regels “When you want to come” en “When you wanna suck it, chew it” laten weinig aan de verbeelding over.

Wanneer debuutalbum Welcome to the Pleasuredome in oktober 1984 verschijnt, geeft de band het ook zelf toe. In het boekje van de plaat schrijft bassist Mark O’Toole: “Alles wat ik zeg is een complete leugen. Zoals wanneer mensen vragen waar Relax over gaat. Toen het uitkwam deden we alsof het over motivatie ging, maar eigenlijk ging het over seks.”

Tóch een succes

De beslissing van de BBC om Relax in de ban te doen, blijkt niet het gewenste succes te hebben voor de omroep: het nummer wordt alleen maar succesvoller. Een week later heeft de song de hoogste positie in de hitlijsten te pakken. “Maar toen mochten we dus niet meer bij Top of the Pops optreden”, vertelt Johnson. “Dat was een teleurstelling, want het is de droom van ieder kind om daar op te treden met een nummer 1-hit.”

De verbanning van de BBC leidt er bovendien toe dat commerciële zenders in Engeland de single van Frankie Goes to Hollywood massaal wél beginnen te draaien, waardoor het succes alleen maar toeneemt. Uiteindelijk staat het nummer vijf weken op nummer 1. Bovendien komt Relax nogmaals bovendrijven in de zomer van 1984, wanneer de band de tweede single Two Tribes uitbrengt. Dat nummer stijgt ook naar de bovenste plek, en Relax stijgt mee en bereikt wederom de tweede plek. In totaal staat het nummer 48 weken onafgebroken in de hitlijsten.

Naar schatting gaan er zo’n dertien miljoen exemplaren van het nummer over de toonbank, waarmee Relax in de top tien van de meest succesvolle singles aller tijden staat. En het optreden bij Top of the Pops? Dat kwam er toch: in het najaar van 1984 besluit de BBC het nummer toch weer te draaien, waardoor Frankie Goes to Hollywood met kerst ook alsnog mag optreden in het jaaroverzicht van Top of the Pops.

Frankie Goes to Hollywood in de NPO Radio 2 Top 2000

In 2021 was Frankie Goes to Hollywood drie keer terug te vinden in de NPO Radio 2 Top 2000. Two Tribes stond op 1880, Relax op 1578 en The Power of Love op 505. Alle nummers stegen ten opzichte van het jaar ervoor.