Van Shirley Bassey tot Tom Jones: de soundtracks van de eerste Bondfilms

Om te vieren dat No Time To Die, de 25ste Bondfilm, vanaf vandaag eindelijk in de bioscoop te zien is, duiken we in de geschiedenis van de wereldberoemde serie. Zangeres Billie Eilish zingt de titelsong van het nieuwe deel, maar hoe klonken de soundtracks van de eerste Bondfilms? We gaan terug in de tijd, naar de zes films met Sean Connery – en de ene keer dat hij een vervanger aan liet treden.

Dr. No

In 1962 kruipt Sean Connery voor het eerst in de rol van James Bond en maakt de wereld kennis met zijn interpretatie van het personage uit de boeken van Ian Fleming. Dr. No al de nodige elementen bevat die de filmserie kenmerken: explosieve actie, exotische locaties én schaars geklede Bondgirls (die, vooral in de eerste delen, nog tamelijk vrouwonvriendelijk behandeld worden).

Toch ontbreken er in deze eerste verfilming nog wat elementen uit latere delen, waaronder een titelnummer. In plaats daarvan opent de film met de James Bond Theme, geschreven door Monty Norman en uitgevoerd door een orkest onder leiding van John Barry. De track is sindsdien teruggekomen in ieder deel in de reeks.

Norman is in 1962 vooral actief met het schrijven van de muziek voor musicals in het West End van Londen. Daarmee laat hij een goede indruk achter bij Albert R. Broccoli en Harry Saltzman, de producenten van de eerste Bondfilm. Ze vertellen Norman dat ze de rechten gekocht hebben om de boeken van Ian Fleming te verfilmen, waarvan Dr. No de eerste wordt.

De componist is echter niet al te enthousiast, en heeft bovendien een redelijk volgeboekte agenda. Wanneer Norman de twee producenten in eerste instantie af probeert te wimpelen, komen ze met een aanbod waar hij geen nee op kan zeggen: een volledig verzorgde reis voor hem en zijn vrouw naar Jamaica, waar de film wordt opgenomen.

“Zelfs als het niks werd met Dr. No, zou ik in ieder geval nog zon, zee en strand hebben”, geeft Norman jaren later aan. Terwijl hij het kantoor van Broccoli en Saltzman verlaat, zegt een assistent nog tegen hem: “Kijk of je goede themamuziek kan schrijven, want ik denk dat we hier best twee films en een tv-serie van kunnen maken.”

From Russia With Love

Een jaar na het success van Dr. No opent opvolger From Russia With Love ook met een instrumentaal nummer. Maar deze tweede film in de reeks, die bekendstaat als de eerste échte klassieke Bondfilm, heeft daadwerkelijk een titelnummer. Die track wordt alleen niet over de openingscredits gespeeld, zoals we van de serie gewend zijn, maar pas tijdens de aftiteling.

De titeltrack van From Russia With Love wordt gezongen door Matt Monro die, nadat hij eerst jarenlang als buschauffeur werkt, bekendstaat als ‘the singing bus driver’. Monro wordt ontdekt nadat hij meewerkt aan een comedy-album van Peter Sellers, waarbij Beatles-producer George Martin achter de knoppen zit. Laatstgenoemde komt met het idee om een parodie op Frank Sinatra aan het album toe te voegen, en Monro’s diepe stem blijkt goed in de buurt te komen van de crooner.

Uiteindelijk bevalt de opname die Monro voor Sellers maakt zo goed, dat hij een prominente plek op het album krijgt. En wanneer George Martin gevraagd wordt het titelnummer van From Russia With Love te produceren, denkt hij aan de zanger die zo'n goede Sinatra-imitatie in huis had. Hij nodigt Monro opnieuw uit, en in het titelnummer van de film doet de Engelsman wederom zijn best om te klinken als de My Way-zanger.

John Barry, die hoofdverantwoordelijke is voor de soundtrack van de film, is achteraf niet helemaal tevreden over de tekst van het titelnummer, die van de hand van Lionel Bart komt. Barry geeft aan dat hij het jammer vindt dat de tekst van de track niets te maken heeft met het verhaal van de film. Daar zou hij bij het volgende deel in de reeks een stokje voor steken. Overigens nam Jeangu Macrooy onlangs met het Metropole Orkest een cover van From Russia With Love op.

Goldfinger

De titeltrack van de derde Bondfilm is een van de meest iconische filmsoundtracks aller tijden. Shirley Bassey, de enige zangeres die de titelsongs van meerdere films in de reeks inzong, maakt hier voor de eerste keer haar opwachting.

De muziek voor Goldfinger is wederom geschreven door John Barry, wiens orkest voor de begeleiding van Bassey zorgt. Aan de opnames van de song, die in augustus 1964 plaatsvinden in de Abbey Road Studios, doet daarnaast een zeer bekende gitarist mee: Jimmy Page. Voordat hij in het eind van de jaren 60 doorbreekt met Led Zeppelin is de Engelsman nog actief als sessiemuzikant.

“Het hele orkest klonk al geweldig, en toen kwam Shirley Bassey er nog bij”, vertelt Page in januari 2021 in gesprek met GQ. “Ze kwam aan met een vriend, was erg stil, en toen werd ze gevraagd om te zingen. Ze had maar één take nodig. Aan het eind van de opname stortte ze in elkaar op de vloer.”

“Ze hield een noot zo lang aan dat ze buiten adem raakte en flauwviel”, vervolgt Page over het optreden van Bassey. “Je weet hoe theatraal ze altijd is, met al die handgebaren, maar dit was nog dramatischer. En ik zat vooraan in het orkest, dus ik zag het allemaal voor m’n neus gebeuren.”

Thunderball

Het is oorspronkelijk de bedoeling dat Shirley Bassey ook weer de soundtrack van Thunderball verzorgt. Ze neemt een nummer op met de titel Mr. Kiss Kiss Bang Bang, vernoemd naar de omschrijving die een Italiaanse journalist van James Bond geeft. Bassey is echter niet tevreden met de arrangementen van haar versie, en verzoekt om het nummer niet uit te laten brengen.

Omdat Bassey niet beschikbaar is om een nieuwe versie van Mr. Kiss Kiss Bang Bang op te nemen, schakelt John Barry over naar Dionne Warwick. Ook zij neemt een versie van de track op, en ook die versie wordt niet gebruikt. Dit keer gebeurt dat omdat de producenten verzoeken dat het nummer dezelfde titel heeft als de film, omdat dat bij Goldfinger zo’n succesformule bleek. De opnames van Shirley Bassey en Dionne Warwick worden pas in de jaren 90 uitgebracht.

John Barry gaat terug naar de tekentafel voor het titelnummer. De Britse songwriter Don Black buigt zich over de tekst, wat hij ook bij latere delen Diamonds Are Forever, The Man With The Golden Gun en The World Is Not Enough zou doen. “Het eerste wat ik deed, is het woord Thunderball opzoeken in het woordenboek”, vertelt Black. “Toen ik niks kon vinden, krabde ik mezelf op m’n achterhoofd en besloot ik het woord maar als een codenaam te gebruiken. He strikes like Thunderball.”

De artiest die de uiteindelijke versie van het nummer uitzingt is Tom Jones. De zanger uit Wales breekt begin 1965 door met It’s Not Unusual, en mag later dat jaar de titelsong van Thunderball aan zijn discografie toevoegen. Toevallig genoeg gaan er, nadat het Shirley Bassey overkwam bij Goldfinger, ook verhalen dat Jones de laatste noot van het nummer zo lang aanhoudt dat hij flauwvalt in de studio.

You Only Live Twice

In 1967 is voor het eerst een niet-Britse artiest te horen in de titelsong van een Bondfilm: Nancy Sinatra. Albert R. Broccoli, die de door Roald Dahl geschreven film produceert, wil in eerste instantie dat Frank Sinatra, met wie hij goed bevriend is, het nummer zingt.

Ol’ blue eyes raadt de producent echter aan om zijn dochter titelsong You Only Live Twice voor haar rekening te laten nemen. De zangeres is op dat moment hot, aangezien ze net een hit gescoord heeft met These Boots Are Made For Walkin’. Sinatra is naar verluidt stikzenuwachtig voor de opnamesessie voor het nummer, en heeft 25 takes nodig voordat er een goede versie is opgenomen. Maar het blijkt de moeite waard: You Only Live Twice staat steevast hoog in lijstjes met de beste Bondtracks.

De muziek van You Only Live Twice is wederom in handen van John Barry. Hij maakt er een iconisch werk van, met zwierige orkestratie. De openingsmaten worden ruim dertig jaar later opnieuw gebruikt in Millennium, de hit van Robbie Williams. In de clip van het nummer zijn meerdere verwijzingen naar James Bond te zien, waaronder een Aston Martin en koffertjes met gadgets. Overigens is Williams niet de enige artiest die fan is van het nummer: Coldplay gebruikt een liveversie van You Only Live Twice als b-kantje bij de single Don’t Panic, en ook Björk neemt een cover van de track op.

On Her Majesty’s Secret Service

In On Her Majesty’s Secret Service breken de producenten van de filmreeks met een aantal tradities. Zo is het de eerste keer dat een andere acteur dan Sean Connery in de rol van James Bond kruipt. De relatie tussen de Schot en de producenten is tijdens het maken van You Only Live Twice flink verslechterd, waardoor er gekozen wordt voor het Australische model George Lazenby als nieuwe Bond.

Daarnaast bevat On Her Majesty’s Secret Service een van de meest persoonlijke verhalen in de filmreeks. We zien hoe Bond daadwerkelijk verliefd wordt én trouwt. Na de bruiloft wordt zijn kersverse bruid echter door schurk Blofeld doodgeschoten, waardoor de film slecht afloopt – een zeldzaamheid in de serie.

Ook op muzikaal vlak worden er andere keuzes gemaakt. Componist John Barry geeft aan dat het vrijwel onmogelijk is om een song te schrijven met On Her Majesty’s Secret Service in de tekst, en besluit daarom weer voor een instrumentaal titelnummer te gaan. Voor de muziek gebruikt hij de Moog synthesizer, die destijds nog hypermodern is.

“De film uit 1969 is de eerste keer dat een grote studio een synthesizer zo prominent gebruikt, en hem tegelijkertijd integreert in een traditioneel orkest”, schrijft Jon Burlingame in zijn boek The Music of James Bond. “Het was niet alleen trendy, het was een revolutionair gebruik van elektronische muziek, dat later door talloze filmcomponisten herhaald zou worden.”

Naast de instrumentale titelsong werkt Barry voor de soundtrack van On Her Majesty’s Secret Service ook nog samen met een grote zanger: Louis Armstrong. Die neemt het nummer We Have All The Time In The World op, dat gebruikt wordt tijdens de scènes waarin de relatie tussen Bond en zijn aanstaande vrouw Tracy opbloeit.

We Have All The Time In The World zou de laatste opname van Armstrong worden: hij overlijdt twee jaar later aan de gevolgen van kanker. Barry geeft later aan dat hij het nummer als een van zijn beste composities beschouwt, en dat het een plezier was om met Armstrong te werken. Artiesten als Deep Purple, Iggy Pop en Fun Lovin’ Criminals brengen later covers uit van de track.

Diamonds Are Forever

Na de veranderingen van On Her Majesty’s Secret Service kiezen de producenten voor de zevende Bondfilm weer voor successen uit het verleden. George Lazenby besluit de rol van Bond niet nog een keer te spelen, nadat zijn manager hem het (historisch slechte) advies geeft om de aanbieding voor nog zes films af te wijzen. De opkomende hippiecultuur zorgt ervoor dat er geen toekomst is voor de filmserie, zegt de manager.

En dus wordt Sean Connery door middel van een vorstelijk salaris overtuigd om nog een keer in de rol te stappen. Ook op muzikaal gebied nodigt componist John Barry een oude bekende uit: Shirley Bassey. Het doel is om het enorme succes van haar titelsong voor Goldfinger te herhalen. Dat lukt niet helemaal, al levert de zangeres met Diamonds Are Forever andermaal een iconische track af.

Tijdens het schrijven is er wel wat onenigheid over de track. Producenten Albert R. Broccoli en Harry Saltzman zetten hun vraagtekens bij de tekst van Diamonds Are Forever, die geschreven wordt door Don Black, die eerder al Thunderball voor zijn rekening nam. Vooral Saltzman is kritisch, hij geeft aan de tekst te vulgair te vinden.

Daar valt wat voor te zeggen. De songtekst zit namelijk, net als de Bondfilms zelf overigens, vol met seksuele toespelingen. Naar verluidt zou John Barry tijdens de opnames aan Shirley Bassey adviseren om zich voor te stellen dat ze over een penis zingt. Dat zet de onderstaande regels uit het nummer in ieder geval in een ander licht.

Meer James Bond?

De komende weken blikken we terug op de 25 titelsongs uit de iconische filmserie. In het volgende deel behandelen we de films van Roger Moore, met de titelsongs van onder anderen Paul McCartney & Wings en Duran Duran.