Hoe 'What's Going On' van Marvin Gaye een grote hit werd

Hoewel het nummer een van de belangrijkste soulnummers ooit gemaakt is, van een album dat wordt beschouwd als een van de allerbesten in het genre, ziet Motown-baas Berry Gordy er aanvankelijk geen brood in. Hij noemt What's Going On? zelfs het slechtste nummer dat hij ooit heeft gehoord. Hetzelfde geldt overigens voor Mercy Mercy Me (The Ecology), die andere kraker van het album.

Geen zoetsappigheid

Dat Gaye überhaupt nog met een single op de proppen komt is destijds al best bijzonder. Rond 1970 is hij namelijk al lang niet meer de vrolijke, zoetsappige en toegankelijke Marvin Gaye zoals de wereld hem had leren kennen met al die hits op het Motown-label. Niet in de laatste plaats veroorzaakt door de dood van zijn goede vriendin en zangpartner Tammi Terrell, die op 24-jarige leeftijd overlijdt aan een hersentumor. Zingen over bergen die nooit te hoog zijn, kan Gaye niet meer opbrengen.

Four Tops en The Originals

Door de dood van Terrell raakt Marvin in een depressie en het had weinig gescheeld of hij had de piano nooit meer aangeraakt. Hij wil liever een carrière in American Football najagen, bij de Detroit Lions, maar die poging faalt jammerlijk. Intussen ligt een kladversie van What's Going On - weliswaar titelloos - al op een plank elders in Detroit. Renaldo 'Obie' Benson van The Four Tops heeft dan namelijk al een beginnetje gemaakt aan de track, naar aanleiding van politiegeweld in San Francisco bij anti-oorlogdemonstraties (vandaar de zin: 'Picket lines and picket signs/Don't punish me with brutality'). Marvin, nog zijdelings betrokken bij zijn collegae van Motown, vindt het nummer wel geschikt voor The Originals, die al hits scoorden met The Bells en Baby I'm For Real, waaraan Marvin ook al had meegeschreven.

Doordringen tot de ziel

Kortom, het is een fase waarin Marvin zijn huidige muzikale essentie in twijfel trekt. Tegen Rolling Stone vertelt hij destijds: "Ik werd bovendien erg beïnvloed door de brieven die mijn broer stuurde vanuit Vietnam, alsmede de sociale situatie hier in Amerika. Ik realiseerde me dat ik mijn eigen dromen en fantasieën achter me moest laten als ik liedjes wilde schrijven die echt tot de ziel van mensen doordringen. Ik wilde dat ze onder ogen zagen wat er allemaal aan de hand was in de wereld." Toch krijgt Marvin weer de geest om liedjes te schrijven, waarbij hij overigens eerst een stevig robbertje moet uitvechten met Berry Gordy. De grote baas ziet liever dat Marvin Gaye gewoon weer lieve, leuke en blije liedjes gaat maken. Maar Marvin houdt zijn poot stijf en eist volledige artistieke vrijheid voor zijn elfde studio-album. Schoorvoetend stemt Gordy in, zoals hij niet lang daarna ook Stevie Wonder dezelfde vrijheid geeft.

Schot in de roos

De zoetsappige Marvin Gaye is vanaf dan afgeworpen en wat overblijft is een maatschappelijk bewuste en kritische Marvin, die de mensen hun ogen wil openen voor de militaire molensteen om de nek van Amerikanen, de sociaal-economische problemen in de VS, politiegeweld, drugsverslaving, stedelijk verval en bendegeweld. Deze wijziging van thematiek blijkt een schot in de roos. Het album What's Going On wordt algemeen geaccepteerd als het belangrijkste soulalbum ooit gemaakt.

Foto omslag: artwork